Het uitgangspunt van aromatherapie is net zoals die van de natuurgeneeswijze: het opwekken en versterken van de levenskracht en zelfherstellend vermogen van de mens.

De essentiële oliën reguleren hetgeen wat uit balans is geraakt. Ze werken in op lichaam en ziel. De belangrijkste eigenschap van de oliën is het in-evenwicht-brengende effect ervan op het lichaam.

In de aromatherapie spreken we van een enkelvoudige olie wanneer er maar 1 soort olie gebruikt is; in Lavendel zit bijvoorbeeld dan ook niets anders dan Lavendel.  De blends (of: samengestelde oliën) zijn eveneens 100% essentiële oliën, maar dan gemixt om bepaalde klachten te behandelen, waar dan meer dan 1 soort (enkelvoudige) olie voor nodig is.

Een samengestelde olie houdt in dat er een combinatie is gemaakt van verschillende oliën. Deze combinaties kunnen grote voordelen bieden doordat sommige oliën elkaar versterken. Zo zijn er voor veel voorkomende klachten speciale mengsels van enkelvoudige essentiële oliën samengesteld.

De werking van de oliën zijn het meest effectief als de geuren prettig zijn. Ons lichaam [en met name het reukorgaan] kiest instinctief voor de geuren die ons lichaam op dat moment het meeste nodig heeft.

Essentiële oliën hebben het vermogen om je tot in je diepste kern te raken als je de geur inhaleert/opsnuift. Hoe kan dit? Ons reukorgaan zit in onze hersenen, in het limbische systeem. Onze oerhersenen, het oudste gedeelte van onze hersenen. In dit gedeelte zitten bewuste en onbewuste herinneringen opgeslagen.

Het limbische systeem is ook de zetel van al onze instincten en emoties. Door het contact met de essentiële olie kunnen lang vergeten herinneringen en de daarbij behorende emoties weer bewust worden. Dit kan binnen een therapeutische context zeer helend werken.

Daarnaast hebben essentiële oliën een aantal algemene eigenschappen: De meeste oliën zijn een anti-septicum (bacterie dodend), ze remmen de bacteriegroei en hebben vaak een anti-virale werking (werkzaam tegen een virus).

Er is geen verschil tussen essentiële olie en etherische olie. Dit is alleen een andere benaming. Behalve essentiële, wordt etherische olie ook wel aromatische olie genoemd.

Essentiële oliën accorderen zo goed met mensen (en dieren), omdat ze uit dezelfde bouwstenen bestaan. Ze zijn onder natuurlijke omstandigheden in een levend organisme tot stand gekomen, hebben dezelfde receptoren en werken en reageren met dezelfde enzymen.

De uit de planten gewonnen essentiële oliën krijgen veel werkingen toegeschreven en worden over het algemeen als heel krachtig en effectief ervaren. De werking gaat dan ook veel verder dan dat het enkel lekker ruikt. Essentiële oliën werken o.a. via de reuk, het aanbrengen op de huid of via inname.

Essentiële oliën worden door mensen (en dieren) makkelijk opgenomen via de huid en komen zo in de bloedbaan. Geïnhaleerde moleculen van essentiële oliën worden via de longblaasjes opgenomen door het bloed en worden zo door het hele lichaam getransporteerd. Geuren die men via de reukzenuw (het limbisch systeem) binnen krijgt geven een zeer snelle reactie van de hersenen. Er komen stofjes vrij die ontspannen of juist stimuleren.

Wat van cruciaal belang is bij aromatherapie, is dat je essentiële oliën van hoogwaardige kwaliteit toepast. In steeds meer winkels is het mogelijk om olie te kopen met geurtjes eraan. Echter, de kwaliteit tussen de verschillende oliën loopt enorm uiteen.

Helaas zijn er tegenwoordig oliën op de markt met een veel mindere kwaliteit. Dit geeft niet alleen een verkeerd effect bij therapie, maar kan ook voor nieuwe ziektes zorgen.

Voor het maken van de olie zijn heel veel planten nodig. Doordat dit veel geld kost voegen ze er vaak alcohol en andere chemische middelen aan toe. Hierdoor kan er een chemische reactie met de huid ontstaan. Je huid kan er zelfs door gaan ontsteken.

Het is dus zeer belangrijk om alleen de essentiële oliën van uitstekende kwaliteit op je huid te gebruiken. Deze oliën zijn gemaakt uit planten die zonder insecticiden geteeld zijn. Er zijn ook geen chemische toevoegingen aan toegevoegd. De meeste oliën zijn daarom ook niet in te nemen. Je kunt hier zelfs ziek van worden omdat het giftig is. De oliën bij een aromatherapeut zijn vaak anders van aard. Het ligt er net aan van welke plantsoort het wordt gemaakt.

Er zijn een aantal basisregels die je goed in de gaten moet houden en waardoor je al een goede indruk krijgt van een essentiële olie:

• De olie dient verpakt en verkocht te worden in donkerbruine of blauwe glazen flesjes. Dit is om de olie te beschermen tegen UV licht en de houdbaarheid te optimaliseren.
• Op het etiket moet ook altijd de Latijnse naam (en optioneel het chemotype) vermeld zijn.
• De verkoper of de website van de verkoper dient men van de volgende informatie kunnen voorzien:
  • De herkomst van de planten: waar en de manier waarop een plant geteeld is (land/ klimaat/grondsoort), heeft invloed op de kwaliteit van de essentiële olie; planten uit conventionele teelt kunnen eventueel sporen van bestrijdingsmiddelen bevatten. Daardoor zijn deze vaak niet geschikt voor etherische olie. Etherische olie die gewonnen wordt uit wilde planten (wildpluk) of biologische teelt zijn het beste.
  • De botanische naam: de naam moet ook in het Latijn vermeld zijn. Het Latijn is een universele taal in de botanische wereld en hieruit kun je de specifieke botanische variëteit afleiden. Hieruit is op te maken uit welke plant de essentiële olie gewonnen wordt.
  • Het gebruikte plantendeel: bijvoorbeeld van de sinaasappelboom (Citrus aurantium) worden er wel 3 verschillende essentiële olie gewonnen. Uit de schil van de vrucht (sinaasappel), het blad (petitgrain) en de bloem (neroli).
  • Het chemotype (ct) of de samenstelling van de essentiële olie: naargelang de groeiplaats, bodem, aantal uren zonneschijn, klimaat, etc. kan van éénzelfde plantensoort een andere essentiële olie verkregen worden omdat een bepaald bestanddeel meer voorkomt. Bij tijm (Thymus vulgaris) bijvoorbeeld kan het voornaamste bestanddeel zijn thymol, carvacrol of linalol, dit noemt men het chemotype (ct) van een plant.
  • Het destillatieproces van essentiële olie: naast de gebruikte planten is ook het destillatieproces van groot belang om een goede kwaliteit essentiële olie te verkrijgen! Het juist destilleren van essentiële olie is een echte kunst en vereist veel ervaring. (Het gaat hier om de juiste keuze van het materiaal van de destilleerketel, kwaliteit van het water (kalkvrij), het juist stapelen van het plantmateriaal in de ketel, de juiste druk voor de toevoer van stoom, de duur van de destillatie en de ketels morgen niet te groot zijn en max. 500 kg. aan plantmateriaal bevatten).
  • Gaschromotografie: door een analyse met behulp van gaschromatografie is vast te stellen welk chemotype een essentiële olie heeft en hoe de kwaliteit is. Een goed merk essentiële olie heeft voor elke batch essentiële olie die ze destilleren zo’n analyse beschikbaar. En zullen die zonder problemen beschikbaar stellen. Natuurlijk is het ook van belang dat je zo’n analyse kunt lezen en beoordelen en daarvoor heb je kennis van de inhoudsstoffen nodig maar het feit dat een merk essentiële olie zijn analyses beschikbaar stelt en dus open is over de kwaliteit van het product zegt al heel veel over het merk.

• Essentiële oliën die een bio zegel of certificering hebben al een grote voorsprong want er zijn nog een paar zaken van belang bij etherische olie:
  • Ze moeten 100% natuurlijk en zuiver zijn: er zijn geen synthetische moleculen toegevoegd en er is niet gemengd met een andere verwante etherische olie of ander plantaardig materiaal (bijvoorbeeld basis oliën).
  • Ze moeten 100% integraal zijn: de essentiële olie is op de juiste manier gedestilleerd en niet is bewerkt (bijv. kleuren, rectificeren, bleken, deterpeneren, etc.).

Je merkt dat er heel wat zaken zijn om rekening mee te houden als je essentiële olie gaat kopen. Maar als je een beetje let op deze punten dan weet je in ieder geval dat je essentiële olie van goede kwaliteit koopt! Het spreekt voor zich, maar alle oliën in de aromatherapiewinkel zijn van uitmuntende kwaliteit.

Een algemene regel voor gebruik op de huid is dat je citrusoliën en tea tree olie binnen 12 maanden na opening moet opmaken of vervangen. Andere oliën kun je tot 2 jaar op de huid gebruiken. Natuurlijk wel gemengd met een basisolie zoals jojoba, amandel of kokosolie. Na 2 jaar is het beter de olie niet meer op de huid te gebruiken, verdampen kan dan nog wel. Bij verdamping bepaalt jouw neus de 'houdbaarheid'. Het is verstandig om essentiële oliën elke drie jaar te vervangen om huidirritaties na gebruik van een verlopen olie te voorkomen.

Tip: schrijf op het etiket of onderop het flesje de datum van opening.

Er zijn een paar uitzonderingen op deze regel, want enkele oliën zijn te vergelijken met goede wijnen. Hierbij kun je denken aan roos, jasmijn en sandelhout. Deze gaan veel langer mee dan de meeste andere oliën en de geuren van deze oliën worden dieper en beter.

Omdat essentiële oliën geconcentreerde, actieve plantenextracten zijn, moeten ze met zorg en verantwoordelijkheid gebruikt worden. De volgende aanbevolen veiligheidsvoorschriften zijn standaard voor het gebruik van essentiële oliën.

• Essentiële oliën zijn een geschenk van de natuur maar vervangen nooit een arts. Volg de gebruiksaanwijzing en doseringsregels in de olie beschrijving.
• Wees je ervan bewust dat aromatherapie geen directe lichamelijke genezing kan brengen en dat een aromatherapeut geen diagnoses kan en mag stellen. Dat is het gebied van de reguliere geneeskunde. Mensen met een ziekte, kwaal of geestelijke problemen dienen een reguliere arts te bezoeken om diagnose vast te laten stellen om een (ernstige) lichamelijke of geestelijke aandoening uit te sluiten. In de natuurgeneeskunde gaan we ervan uit dat er spontane biologische genezing kan plaatsvinden. Dit is echter (nog) niet (voldoende) wetenschappelijk bewezen. Bij ziekte is een reguliere arts de eerst aangewezen hulp!
• Neem essentiële oliën nooit zomaar in zonder overleg met je aromatherapeut of arts; het spijsverteringskanaal kan geïrriteerd raken en in grote doses kunnen ze de inwendige organen beschadigen!
• Pas aromatherapie nooit toe in plaats van de medische behandeling die je voor een ernstige aandoening krijgt.
• Epilepsiepatiënten dienen altijd een arts te raadplegen voor gebruik van etherische olie.
• Neem de waarschuwingen en contra-indicaties te allen tijde goed in acht! Vooral mensen met bloeddruk problemen.
• Bij per ongeluk orale inname direct enkele slokken vette planten olie (basis olie  drinken! Essentiële olie lost het beste op in deze oliën en werkt direct verzachtend. Ga daarna onmiddellijk naar de dokter!
• Neem voorzichtigheid in acht met essentiële olie rondom de ogen en bij slijmvliezen.
• Bij gebruik van homeopathische medicatie arts raadplegen alvorens je essentiële oliën gaat gebruiken.
• In de olie beschrijvingen wordt expliciet vermeld als de olie niet gewenst is bij zwangerschap. Over het algemeen moet inwendig gebruik van oliën tijdens zwangerschap afgeraden worden. De meeste oliën kunnen uitwendig worden toegepast of verdampt.
• Bij twijfel voor kans op (grote) (over)gevoeligheid van de essentiële olie, is het verstandig een huidtest uit te voeren; wrijf 1 druppel olie in de elleboog holte. Wanneer deze plek binnen 24 uur rood is, kun je de olie beter niet gebruiken of eventueel verdunnen met een basis olie en opnieuw testen. Als er na 24 uur geen reactie is opgetreden, is de essentiële olie hoogstwaarschijnlijk veilig in gebruik.
• Vermijd langdurig gebruik van dezelfde essentiële olie i.v.m. allergieën en immuniteit.
• Essentiële oliën zijn brandbare stoffen, dus nooit bij open vuur plaatsen.
• Buiten bereik van (kleine) kinderen en huisdieren houden.
• Vermijd de zon(nebank) wanneer citrus oliën zijn aan gebracht op de huid (bijvoorbeeld na massage) gedurende minimaal 6-12 uur.
• Essentiële oliën zijn natuurproducten; ze zijn gevoelig voor licht, lucht en hoge temperaturen. Bewaar de olie op een donkere plaats met een zoveel mogelijk koele, gelijkmatige temperatuur. Dit is voor het behoud erg belangrijk. Oliën kunnen oxideren, waardoor allerlei verbindingen in oliën ontstaan die de huid kunnen irriteren en sensibiliseren.
• Doseringen in olieteksten: als er 3% op de huid staat, wordt daarmee de maximale dosering bedoeld. 3% wil zeggen: 3ml. essentiële olie (ca. 60 druppels) in 100 ml. plantaardige, vette olie (basis olie). Een normaal gemiddelde voor 1 ml. olie is ongeveer 20 druppels.
• Bij het baden nooit essentiële oliën zonder hydrofiele (bad)olie of natuurlijke emulgator in het water gebruiken want de olie blijft op het water drijven en kan dan direct in contact komen met je huid en/of slijmvliezen, wat fikse irritaties kan veroorzaken!
• Gebruik geen essentiële oliën op de huid van baby’s tot 12 maanden oud. Masseer eventueel alleen een basis olie (bijvoorbeeld abrikozenpit- of jojoba olie. Na het eerste jaar kun je 1 druppel lavendel- of Roomse kamille olie door 4 tl. basis olie mengen voor een massage olie voor dagelijks gebruik.
• Essentiële olie laat vlekken achter op kleding, beddengoed en handdoeken. Deze zijn nauwelijks tot niet te verwijderen.

Wij adviseren om essentiële oliën te mengen met een basis olie (vette plant olie), bij gebruik op de huid; bijvoorbeeld amandel- of jojoba olie. Essentiële olie is sterk geconcentreerd en de meesten mogen niet puur op de huid worden aangebracht.

Het mengen in een basis olie heeft geen invloed op de werking van de olie. Je kunt zelfs een breder werkingsgebied pakken, zonder dat je heel snel door je flesje essentiële olie heen bent. Het is zo dus ook nog kosten besparend!

Je kunt bijvoorbeeld voor een ontspannende massage 5-8 druppels essentiële olie toevoegen aan 50 ml. basis olie. Er zijn diverse leuke flesjes te krijgen, waarin je gemakkelijk jouw eigen mengsels kunt maken. Vergeet dan niet een etiketje er op te plakken met wat er in zit en de datum i.v.m. de houdbaarheid.

Voor de behandeling van diverse aandoeningen dient de hoeveelheid essentiële olie in het mengsel tussen de 1 en 3 % te zijn. Fysieke kwalen als bijvoorbeeld reuma verlangen een hogere concentratie dan emotionele of nerveuze aandoeningen.

In principe raden wij inwendig gebruik van essentiële olie sterk af, mits onder begeleiding van een gediplomeerde aromatherapeut (homeopathische) arts.

Het is voor een leek namelijk zeer moeilijk vast te stellen hoe hoog de in te nemen concentraties mogen zijn. Daarbij komt dat verschillende essentiële oliën in meer of mindere mate oraal giftig zijn en enkelen zelfs zeer giftig.

Essentiële oliën worden echter zeer goed door je huid opgenomen en kunnen op deze manier al heel positief op je inwendige organen inwerken en allerlei kwaaltjes gunstig beïnvloeden.

Er zijn ook essentiële oliën die als smaakstof aan het eten kunnen worden toegevoegd, denk bijvoorbeeld aan anijs, basilicum, oregano, koriander, komijn, venkel, gember, kruidnagel en kaneel. Hiervan worden de gemalen of ongemalen kruiden al vaak gebruikt. Citroen, pepermunt, grapefruit, limoen, sinaasappel en bergamot zijn ook heerlijke smaakstoffen in diverse dranken of gerechten. Maar ook bloemen (oliën) zoals roos en lavendel kunnen fungeren als smaakstof.

Omwille van hun natuurlijke oorsprong worden essentiële oliën vaak ten onrechte als ongevaarlijk beschouwd. Het gaat om erg geconcentreerde producten die bij overdosering een vergiftiging kunnen veroorzaken. Ze worden opgenomen in het bloed na inslikken, inademen of aanbrengen op de huid.

Essentiële oliën zijn vooral giftig bij inslikken. Sommigen zijn giftig na herhaalde blootstelling. Het risico is groter wanneer het om zuivere olie gaat.

Omdat al deze oliën specifieke (toxische) eigenschappen hebben, is het moeilijk een classificatie te maken van hun gevaar.

Wel zijn oliën van salie, hysop, ceder, eucalyptus en kamfer bijzonder gevaarlijk bij overdosering bij kinderen omdat ze stuipen kunnen veroorzaken.

Bepaalde groepen patiënten zijn gevoeliger voor de toxiciteit van essentiële oliën: mensen met astma, epilepsie of allergieën, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven en jonge kinderen. Vraag in deze gevallen advies aan je arts en/of aromatherapeut.

De doseringen hieronder zijn algemene richtlijnen, onafhankelijk van de gekozen olie. Bijvoorbeeld kaneelschors mag absoluut niet hoger gedoseerd worden dan maximaal 0,5%, omdat bij overdosering huidirritatie kan optreden. Bij rozenolie is vaak 1 druppel al voldoende. Kijk dus altijd eerst bij de info van de afzonderlijke oliën en de monografieën in het ‘Aromecum’.  Bij kinderen en ouderen zal een dosering van 1% vaak te hoog zijn, daarom is hierbij 0,5% aan te raden.

Een standaard aromatherapeutische massage
Maximaal 1 – 2% verdunning, dit betekent: maximaal 20 tot 40 druppels op 100ml basisolie.

Een massage gericht op kalmering en ontspanning
Maximaal 1% verdunning, dit betekent: maximaal 20 druppels op 100ml basisolie.

Een gerichte therapeutische dosering (bijvoorbeeld bij spierpijn)
Maximaal 10% verdunning, dit betekent: maximaal 200 druppels op 100ml basisolie, ofwel 10ml op 100ml.

Een gelaatsmassage en -verzorging
Maximaal 1% verdunning, dit betekent: maximaal 20 druppels op 100ml basisolie.

Een huid- en massageolie voor kinderen van 3 tot 12 jaar
Maximaal 1% verdunning, dit betekent: maximaal 20 druppels op 100ml basisolie.

Een huid- en massageolie voor baby’s en kinderen tot 3 jaar
Maximaal 0,5% verdunning, dit betekent: maximaal 10 druppels op 100ml basisolie.

JA! Essentiële oliën kunnen zéker overgedoseerd worden. Hou je dan ook altijd aan de doseringsregels, welke per essentiële olie verschillen. Deze staan vermeld bij de essentiële oliën en in de bijsluiters. Overdosering kan gevaarlijk (giftig) zijn, het kan (sterke) huidirritaties veroorzaken of het resulteert in een tegengestelde werking!

De ernst van een vergiftiging door essentiële oliën hangt af van de aard van de blootstelling (o.a. inname of oogcontact), het type olie, de concentratie (een vergiftiging met pure essentiële oliën is het meest ernstig) of de ingenomen hoeveelheid.

Bij inname:

De eerste symptomen treden op binnen de eerste uren na inname, vaak al in het eerste half uur.

Bij inslikken kunnen verschillende symptomen optreden:

• Irritatie van de slijmvliezen in de mond.
• Misselijkheid.
• Braken.
• Diarree.

Inname van bepaalde essentiële oliën kan ook bewustzijnsverlies, convulsies (stuipen) of ademhalingsproblemen veroorzaken. In uitzonderlijke gevallen kan er een aantasting van de lever of de nieren voorkomen.

Bij huidcontact:

In geval van huidcontact met pure oliën kan huidirritatie optreden met bijvoorbeeld uitslag, roodheid of een branderig gevoel.

Ook bij verdunde oliën kunnen problemen ontstaan. De intensiteit van de irritatie vermindert met de verdunning.

Essentiële oliën kunnen een allergische reactie veroorzaken bij personen die hier gevoelig voor zijn.

Huidirritaties en allergieën worden vooral beschreven bij professionelen die producten voor massage op basis van essentiële oliën gebruiken.

Bij oogcontact:

Aanraking met de ogen kan leiden tot een wazig zicht en beschadiging van het hoornvlies. Deze letsels zijn omkeerbaar.

Bij inademing:

Het inademen van dampen kan soms leiden tot lichte irritatie van de bovenste luchtwegen.

De behandeling van een vergiftiging door essentiële oliën bestaat uit het bestrijden van de symptomen. Er bestaat geen specifiek tegengif.

Bij inname:

Bij het inslikken van essentiële oliën mag je de mond spoelen en enkele slokjes water laten drinken.

Het is belangrijk het slachtoffer niet te doen braken! Dit zou ervoor kunnen zorgen dat er product in de longen terecht komt, met mogelijk ernstige ademhalingsproblemen tot gevolg. Ook melk geven is geen goed idee.

Let op: Spontaan braken kan optreden. Schakel dan direct een arts in!!

Observatie in het ziekenhuis kan nodig zijn na het inslikken van een aanzienlijke hoeveelheid of als er een risico op stuipen bestaat.

Bij huidcontact:

Na huidcontact is het nodig de aangetaste huid grondig te wassen met water en zeep en goed na te spoelen. Als er symptomen optreden, neem dan contact op met een arts.

Bij oogcontact:

Spoel het oog grondig gedurende minstens 10 minuten met lauw water. Indien één uur na het spoelen de symptomen aanhouden en contacteer een arts.

Bij inademen:

Bij inademing van dampen, laat het slachtoffer de kamer verlaten om verse lucht te kunnen inademen. Als er zich ernstige ademhalingsklachten voordoen, is medische hulp nodig.

Omdat ik de klachten op 2 niveaus behandel, adviseer ik bij elk recept voor gebruik op de huid om de buik rondom de navel mee te pakken om in te smeren. De navelstreek is de plek waar je gevoel/emotie zit. Dit zal zeker positief beïnvloed worden hierdoor.

De reflexologie leert ons dat alle organen in het lichaam en de lichaamsfuncties in verbinding staan met reflexpunten onder onze voetzolen. Door de olie op je voetzolen aan te brengen, is het mogelijk dat deze oliën een sterker en gunstiger effect op bepaalde delen van het lichaam hebben. Daarom adviseer ik dit ook bij elk recept voor gebruik op de huid.

Ook adviseer ik bij heel veel klachten voetbaden. Je kunt er voor kiezen om enkel een voetbad te nemen, maar het is zeer raadzaam om altijd een voetbad te nemen naast een andere toepassing voor een bepaalde klacht. Ik kan me voorstellen dat je je afvraagt: ‘waarom?’ Voetbaden bevorderen namelijk de afvalstroom in het lijf. En dat ben je toch aan het doen, wanneer je klachten behandelt: Je lijf en/of je hoofd opknappen/opruimen.

Essentiële oliën kunnen over het algemeen aardig wat hebben, omdat ze van zichzelf al een sterk antiseptische werking hebben. Bacteriën en schimmels krijgen dus geen kans een essentiële olie aan te tasten. De oorzaak van het op den duur achteruit gaan van de kwaliteit van een essentiële olie is zuurstof. Een essentiële olie kan gaan oxideren waardoor allerlei verbindingen in deze oliën ontstaan die de huid kunnen irriteren. De geur, kleur, smaak of werking verandert en is op den duur nauwelijks meer te vergelijken met een verse olie.

Ook zijn de oliën gevoelig voor licht en hoge temperaturen. Bewaar de olie dus op een donkere en droge plaats met een zoveel mogelijk koele, gelijkmatige temperatuur.

Maak je gebruik van pipetjes? Vergeet dan ook niet het pipetje na gebruik leeg te knijpen en het flesje rechtop te bewaren. Want als er olie in het pipetje achterblijft, kan het kunststof dopje uitdrogen en hard worden.

Een diffuser is in principe niet ongezond, maar je kunt er wel verkeerd gebruik van maken. Zo is het niet goed een diffuser hele dagen aan te laten staan. Hierdoor word je blootgesteld aan teveel essentiële oliën en kan dit leiden tot irritaties, hoofdpijn en migraine.